“Een dienend leider stelt de belangen van anderen op de eerste plaats, heeft de wijsheid om te zien wat er nodig is, de capaciteiten om daar iets mee te doen en de moed om daarnaar te handelen”
Inge Nuijten
De aankomende weken mag ik als externe examinator veel aanschuiven bij de assessments Management & Leiderschap van de Hogeschool Rotterdam. Veel dossiers doornemen over kritische beroepssituaties, leiderschapsstijlen, ontwikkelingen, en reflecties passeren de revu. Ook ‘dienend leiderschap’ is een van de gespreksonderwerpen en ontwikkkeling in de assessments.
De laatste jaren komt de term ‘dienend leiderschap’ veelvuldig voorbij. wat is het en waar komt het vandaan?
Dienend leiderschap kent een lange geschiedenis. In de bijbel, oosterse geschriften als de Tao te Ching en de Hindoeïstische Arthashastra staat van alles beschreven over dienend leiderschap.
Wat is dienend leiderschap?
Een kenmerk van een dienend leider is de mate waarin de leider oog heeft heeft voor de behoefte van anderen en is terug te zien in de omgeving. Mensen ontwikkelen en groeien onder dienend leiderschap.
Er zijn door Larry C. Spears een aantal kenmerken van dienend leiderschap beschreven.
- luisteren naar wat wel en wat niet wordt gezegd
- empathie, herkennen van de unieke persoonlijkheid van mensen
- visie, kunnen overzien van lange termijn consequenties van keuzes
- bewustzijn, het hebben van zelf- en omgevingsbewustzijn
- overtuigen, mensen motiveren mee te werken aan gemeenschappelijke doelstellingen
- relaties opbouwen, mensen helpen in harmonie met zichzelf en anderen
- conceptualiseren, zowel het grote geheel als de de delen kunnen zien
- ontwikkeling, gericht zijn op de ontwikkeling van zichzelf als anderen
- community, het samen bouwen
- duurzaamheid, werken aan duurzame relaties tussen mensen organisaties en maatschappij
I. Nuijten (2009) heeft deze kenmerken wetenschappelijk onderbouwd naar eigenschappen
Eigenschappen van dienende leiders:
Zorgt voor empowerment, luister, stelt mensen tot iets in staat, stelt middelen beschikbaar. Geeft positieve feedback, autonomie, zorgt dat mensen op de juiste plek werken
Geeft verantwoordelijkheid en stelt heldere doelen, heeft vertrouwen in de kwaliteit van anderen.
Rentmeesterschap, verantwoordelijkheid voor de omgeving, in staat zijn een visie te presenteren, authenticiteit, deze eigenschap is ook bekend onder termen als Corporate Social Responsibility, Maatschappelijke verantwoord ondernemen, People Planet Profit.
Moed, ergens voor staan, moed om zaken bespreekbaar te maken, weten wie je bent, waar je heen wilt, wat je belemmert.
Waardering kunnen geven, een stap terug doen, iemand anders laten shinen, kunnen spiegelen, vaak de moeilijkste eigenschap.
Vergeving, jezelf vragen stellen, sta je jezelf toe om fouten te maken, kun je jezelf vergeven? Hoe je hierin met jezelf omgaat zegt veel over hoe je dit doet in je omgeving.
Authenticiteit, zelfbewustzijn, handelen naar jouw waarden, wie je bent en wat belangrijk is voor je. Hiervoor is het nodig om over zelfkennis te beschikken. Wat zit er onder water van jouw ijsberg? Leiders die beschikken over zelfkennis en kennis over hun onderliggende factoren kunnen zichzelf en hun gedrag plaatsen en reageren minder reactief en defensief.
Bescheidenheid, bereid zijn om te leren en van feedback, hier ook wat mee doen. Situaties eerst voor jezelf nagaan met daarin de eigen rol.
Dienend leiderschap vraagt om wakker en aanwezig te zijn, weet hebben van dynamieken en kunnen inspelen op waar de situatie om vraagt.
In mijn praktijk begeleid ik leiders en teams en veelgehoorde reacties wanneer het gaat over ‘dienend leiderschap’ zijn; “ja maar het is toch niet u vraagt wij draaien”zweverig, langdradig, leiden en dienen gaat toch niet samen, belemmert mezelf, zo heb ik geen macht meer” etc.
Dienend leiderschap is wetenschappelijk onderbouwd, gaat over zelfkennis en bewustzijn, anderen, de organisatie , maatschappij dienen, heeft oog voor behoeften en wil als allereerste dienen in plaats van leiden.
Laat je anders inspireren door de woorden van een dienend leider als Nelson Mandela: Om een goede leider te zijn zul je het ouderwetse concept moeten volgen van mensen die willen dienen. Geen tijd verspillen aan mooie zelfpraat maar die woorden in de praktijk brengen. Behandel mensen als uniek persoon en niet naar zijn of haar functie, merk het goede op in mensen laat je moed groeien, wees een voorbeeld, wees nederig en deel de eer.
Kom je er zelf toch niet uit of wil jij je dienend leiderschap, zelfbewustzijn en authenticiteit ontwikkelen? Aan de hand van de 8 eigenschappen gaan we samen aan de slag. Een drijfverenscan kan onderdeel zijn van het traject. Ik werk met de drijfverenscan van introdrives. Je bent van harte welkom bij De Polderij. Via deze link kun je contact opnemen.
Bronnen:
Nuijten, I. Servant Leadership: Paradox or Diamond in the Rough?, Rotterdam 2009 ERIM
Spears, The power of Servant Leadership, San Francisco, 1998, Berret-Koehler Publiceren Inc.
Baardewijk J.,Dienend leiderschap: Leidinggeven zoals Nelson Mandela,https://janvanbaardewijk.nl/dienend-leiderschap/